KONSERWACJA OŁTARZA GŁÓWNEGO

W KOŚCIELE PARAFIALNYM P.W. ŚW. KWIRYNA W ŁAPSZACH NIŻNYCH - II ETAP

STRUKTURA OŁTARZA GŁÓWNEGO, RZEŹBY

            W celu uwidocznienia oryginalnej, najcenniejszej i najlepiej opracowanej pod względem artystycznym warstwy pierwotnej ołtarza usunięto wiele  wtórnych olejnych warstw barwnych  w kolorach od jasnych niebiesko - granatowych, różowo – fioletowych do intensywniejszych niebiesko - zielonych i zielonych. Zabieg przeprowadzono metodami chemicznymi oraz mechanicznymi przy użyciu skalpela. Postępowanie takie pozwoliło na zachowanie warstwy oryginalnej. Odsłonięta została pierwotna temperowa warstwa barwna - marmoryzacja w kolorze pomarańczowym z delikatnymi czerwonymi akcentami. W czasie demontażu ołtarza oraz odsłaniania  pierwotnej warstwy barwnej znaczna część drobniejszych elementów struktury takich jak gzymsy, wałki, cokoliki uległa rozpojeniu, ze względu na całkowite zniszczenie struktury drewna – kołków przez owadzie szkodniki drewna. W celu osadzenia elementów w pierwotnym położeniu, zostały one ponumerowane a ich położenie  w strukturze naniesione na rysunek poglądowy.  [zdjęcie1]

We względnej całości pozostały tylko elementy gzymsu i belkowania, których stan techniczny pozwalał na zachowanie pierwotnych klejeń i łączeń. To z kolei umożliwiło zachowanie autentycznej techniki i technologii wykonania ołtarza, która stosowana była w pierwszej ćwiartce XVIII wieku  (lata 1718 – 1720). Takie postępowanie konserwatorskie wpływa na zachowanie jego autentyczności  technologicznej co stanowi jedną ze składowych wartości dzieła.  Pozostałe elementy ołtarza zostały rozpojone, z powierzchni styku łączeń został usunięty klej skórny a powierzchnie styczne zostały przygotowane pod ponowne klejenie (odtłuszczone, sfakturowane, wyrównane). Usunięto zdegradowane biologicznie przez obecność grzyba oraz owadzich szkodników drewna elementy konstrukcyjne struktury, których wzmocnienie przez impregnacje nie dało spodziewanych rezultatów,  a które stanowią o statyce ołtarza. [zdjęcie2]

Wszystkie elementy struktury ponownie skołkowano i sklejono oraz dodatkowo wzmocniono łączenia śrubami. W strukturze ołtarza oraz rzeźbach uzupełniono małe ubytki formy kitami. Wszystkie przetłuszczone fragmenty ołtarza szczególnie struktury i znajdującej się na niej warstwy zaprawy i polichromii w celu uzyskania lepszej przyczepności zaprawy uzupełniającej i  punktowania warstwy malarskiej odtłuszczono. [zdjęcie4]

Odsłonięte podczas prac konserwatorskich, uwidaczniających pierwotną warstwę malarską drewno przyklejono słabym, gorącym roztworem kleju skórnego, nadmiar usuwano na bieżąco nie dopuszczając do wybłyszczeń i późniejszego spękania czy odspajania się warstwy zaprawy.  Po zachowaniu przerwy technologicznej wykonano pierwszą warstwę  zaprawy kredowo – klejowej, a  dopiero na drugi dzień kolejną. Średnio na poszczególne elementy nałożono do 10 warstw zaprawy (około 3 – 4 na strukturę na której pierwotnie warstwa zaprawy jest bardzo cienka oraz do 10 na rzeźby świętych na których wykonane zostanie złocenie i srebrzenie.  Warstwy zaprawy zakładane były w sposób umożliwiający zachowanie i uczytelnienie formy rzeźbiarskiej czyli równomiernie na formach wklęsłych i wypukłych. Całość nowych zapraw została opracowana na mokro pod polichromię, złocenie  i srebrzenie.  Na warstwę zapraw przeznaczonych pod polichromie został nałożony słaby roztwór szelaku w alkoholu.[zdjęcie5]

ELEMENTY SNYCERSKIE ORAZ RZEŹBY

Do uzupełnienia i rekonstrukcji  poszczególnych elementów zastosowano drewno wysezonowane i właściwie  wysuszone. Zastosowano przede wszystkim drewno lipowe oraz drewno sosnowe (elementy promieni wokół rzeźby postaci Boga Ojca). Po usunięciu wtórnych nawarstwień w pierwszym etapie prac, ukazał się znaczny destrukt drewna w poszczególnych elementach oraz braki fragmentów ornamentyki. Stwierdzono również użycie drewna z wadami struktury ( kora z zewnątrz i wewnątrz struktury pozyskanego drewna pierwotnego). Uzupełnienie i rekonstrukcja brakujących elementów drewnianych wykonywana była wieloetapowo. Większe ubytki lub braki uzupełniano drewnem litym mocowanym klejami syntetycznymi,  po związaniu których rekonstruowano rzeźbiarsko poszczególne fragmenty. [zdjęcie6]

Ubytki mniejsze i destrukt po działalności drewnojadów uzupełniano kitami drewnopochodnymi na bazie drobno przesianych trocin lipowych na spoiwie akrylowym. Po związaniu uzupełnień, ich powierzchnię opracowano mechanicznie. Partie, w  których impregnacja nie dała  zadowalającego wzmocnienia struktury drewna, rekonstruowano w drewnie litym. Fragmenty z wadami materiałowymi zrekonstruowano również w drewnie litym ( np. zwieńczenie jednego z uszaków). [zdjęcie7]

Od strony odwrocia wykonano dodatkowe wzmocnienia z drewna litego w zgodnym z pierwotnym układzie słojów. Uzupełniono i zrekonstruowano zaprawy na poszczególnych elementach rzeźbionych i płaskorzeźbionych. Zastosowano zaprawę ośmioprocentową kredowo-klejową na bazie króliczego kleju skórnego produkcji niemieckiej i kredy pozłotniczej produkcji polskiej z minimalnym dodatkiem oleju lnianego (jego dodatek wzmacnia zaprawę przed destrukcyjnym działaniem wilgoci) i niejonowego środka powierzchniowo czynnego produkcji czeskiej, dla właściwego zmieszania się poszczególnych  jej składników.[zdjęcie8]

Po przeklejeniu drewna rzadkim roztworem kleju skórnego i wyschnięciu  warstwy nakładano wielowarstwowo (do dziesięciu warstw) uzupełnienia  i rekonstrukcje zapraw po wyschnięciu wcześniejszej. Konsystencją zaprawy i sposobem jej nakładania podkreślono walory rzeźbiarskie poszczególnych elementów. Efekt końcowy uzyskano opracowując powierzchnię uzupełnień i zapraw na mokro przy pomocy miękkiej tkaniny bawełnianej.  [zdjęcie9]

CAŁOŚCIOWY KOSZT PRAC KONSERWATORSKICH W 2017 ROKU WYNIÓSŁ 205 796,50 ZŁ. PRACE KONSERWATORSKIE ZOSTAŁY ZREALIZOWANE DZIĘKI WPARCIU I SKŁADKOM PARAFIAN MIESZKAJĄCYCH W ŁAPSZACH NIŻNYCH JAK I NASZYCH RODAKÓW Z ZAGRANICY ZA CO GORĄCO DZIĘKUJEMY!

PRACE KONSERWATORSKIE DOFINANSOWANE ZE ŚRODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO W RAMACH PROGRAMU OCHRONA ZABYTKÓW ZADANIE PN. ŁAPSZE NIŻNE, KOŚCIÓŁ P.W. ŚW. KWIRYNA – KONSERWACJA OŁTARZA GŁÓWNEGO – II ETAP, KWOTA DOTACJI MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO WYNIOSŁA 100 000 ZŁ. [zdjęcie10]

Paweł Dziuban

zapraszamy do galerii zdjęć w poniższym linku

https://lapsze.pijarzy.pl/album,119.html